Kościelniki w Petrowicach

Obecna kronika parafialna pisana za czasów proboszcza Ludwika Dziecha kościelników wspomina jednym zdaniem: „Ofiarną pracą w naszym kościele odznaczyli się kościelni: Franciszek Reszka (1913-1915), Witus Marcinek, A. Pientka, Ignacy Smuda, Teodor Bensch oraz Józef Steuer pracujący do dziś”

Wydaje się, że Franciszek Reszka, który był kościelnikiem w latach 1913-1915 to ten Franc Reszka (1887-1963), który był organistą, Witus Marcinek (1893-1965) vel Hermelin mieszkał na Welkej Stranie (dziś rodzina Moc). Adolf Pientka vel Krakówka mieszkał na Małej Stranie (dziś rodzina Kordula) i był krótko kościelnikiem za Gołębowskiego.

 Za  Księdza Weidlera, długoletnim kościelnikiem był Ignac Smuda (1890-1979), syn Ignacego i Joanny. Był on krawcem, starym kawalerem, mieszkającym w domku koło starej szkoły przy kościele. Jak ten domek zburzyli po wojnie to się przeprowadził do Krauzego. Lubił palić cygara. Wyrzucił go ks. Gołębowski. A było to tak. Jak było wesele, to starym zwyczajem pieniądze zbierano trzykrotnie. Państwo młodzi  i goście weselni  szli na ofiara – to były pieniądze dla księdza. Kościelny szedł z dzwunkiem po kościele- to były pieniądze dla kościelnika. Po mszy św. ministranci stawali ze skarbonką w drzwiach głównych- i to były pieniądze dla ministrantów. Dawniej w kościele w Pietrowicach nie zbierano kolekty do koszyczka, ale do tzw. dzwunka.  Otóż kościelny miał długi kij, na końcu którego umieszczony był woreczek, a obok dzwoneczek. Kościelny zbierając kolektę długim kijem sięgał aż do połowy ławek, a pobrzękujący dzwonek przypominał o wrzuceniu pewnej ofiary. Jeszcze dziś najstarsi używają określenia – „dać do dzwonka”, czyli dać na kolektę.  Niektórzy wrzucali Ignacowi do woreczka również  jego ulubione cygara. Proboszcz Gołębowski upomniał się też o pieniądze z dzwunka, a Ignac chciał się trzymać starego zwyczaju, no i przestał być kościelnikiem. Mogło to być około 1957 roku. Gołębowski zlikwidował dzwonek , ofiarę zbierał do koszyczka osobiście. Być może Ignacowi  przytrafił się śpiący parafianin w ławce. A było to tak: niejaki Przybyła , mieszkaniec Pietrowic pracujący w Czornej Budzie (elektrody węglowe na Płoni) jako stróż na bramie nr 4 , po nocnej zmianie z soboty na niedzielę udał się prosto do kościoła na ranymsza. Jako że był mocno zmęczony , przysnął w kościelnej ławce. Obudził go dopiero dzwoneczek zbierający kolektę. Niespodziewanie zerwany ze snu portier chwycił dzwonek do ręki ( myśląc, że to telefon ) i głośno krzyknął: „Tu Przybyła, brama 4”.

Po Ignacu, krótko kościelnym był Paweł Palisa ( górnik). Potem kościelnymi zostali starsi ministranci Teodor Bensch i Józef Steuer. W 1960 roku kościelnikiem został Józef Steuer.

Na początku lat 60.  XX wieku, późnym wieczorem przybiegli do kościelnika (Józka Steuera) ludzie- Józek poć , tam w kościele straszi. Józek się ubrał poszedł i otworzył drzwi do kościoła i rzeczywiście coś tam stukało. Józek woła, jest tam kto? Otwiyrejcie to jo Paulina. Okazało się, że Paulina Siwkowa,  która  stroiła figura Matki Bożej w sieni po babskiej stronie, robiła to wieczorem i Józek zamykając kościół nie zauważył jej obecności, a drzwi od babskiej strony przez tydzień były zawsze zamknięte i kościelni do tej sieni nie zaglądali.

 Gdy w 1963 roku Józek poszedł do wojska, zastąpił go Teodor Bensch mieszkający w Jugendheimie. Po powrocie z wojska w 1965 roku, został kościelnikiem na dobre i zeszło mu tak,  aż do 1985 roku, kiedy wyjechał do Niemiec. Pewnego dnia, gdy ojciec wrócił z kościoła, powiedział:  kościelnik  spadnył z ambony. Wtedy synek zapytał: a fest se potrzaskoł. Wszyscy się pośmiali i wytłumaczyli synkowi, że spaść z ambony znaczy –ksiądz ogłosił z ambony pierwsze zapowiedzi ślubne przyszłych małżonków a było to w roku, w którym kościelnik Józef Steuer się żenił. Za proboszcza Ludwika Dziecha wszystko zrobiło się wielkie: pełne prezbiterium służby liturgicznej, wielkie uroczystości wymagające też większego nakładu pracy. Wtedy podzielano funkcję na: kościelnika, dzwonnika i klucznika. Wtedy pojawił się Izydor Krutki (1893-1979), który dzwonił na msze św., otwierał i zamykał kościół oraz palił w kościelnym piecu. Wydarzyło się, że dzieci w szkole miały ułożyć zdanie z przymiotnikiem –krótki. Jeden uczeń z rocznika 1957 napisał: „Pan Krutki dzwoni w kościele”. Izydor wracał do domu z kościoła idąc środkiem Welkej Strany. Mieszkańcy się go pytali: Czymu chodzisz postrzetkem cesty, nie boisz se, że cie przejedu. Na dyć mie widzu  -rezolutnie odpowiadał nasz kościelny. Ruch drogowy  nie był wówczas jeszcze taki jak dzisiaj. Dzwoniono wtedy jeszcze ręcznie, pociągając za sznur najpierw  na chórze przy organach a potem w tylnym głównym przedsionku. Na szczęście był tylko jeden dzwon i to mniejszych rozmiarów. Gdy proboszcz Dziech zakupił 4 nowe dzwony w 1971, to były one już o napędzie elektrycznym. Dzwony uruchamiano w kruchcie za pomocą odpowiednich przycisków. Wtedy pojawił się Hermann Kufka (1904-1988) z ul. Fabrycznej, potem Józef Benek (1905-1991) z ul. Daszyńskiego, jako kolejni dzwonnicy i klucznicy jednocześnie. Główne obowiązki kościelnego to: przygotowanie do mszy (dzień wcześniej wieczorem), obsługa liturgii przy ołtarzu (obecność na każdej mszy i nabożeństwie), zamykanie i otwieranie kościoła, dzwonienie na mszę i nabożeństwa oraz anioł pański i swat weczer, wszelaka pomoc przy kościele (budowa żłóbka, Bożego Grobu, … )i na farze. Gdy Józek Steuer wyjechał w 1985 roku do Niemiec to jego obowiązki przejął Johann Weiner (1930- 2012) wraz z synem Bernardem  znowu robili wszystko: przygotowania do liturgii w zakrystii, dzwonienie i zamykanie kościoła. Syn Bernard ożenił się i wyjechał do Rudnika. Gdy po przeszło 10 letniej posłudze, zdrowie Johanowi odmówiło, to zastąpił go Jan Górski, mieszkający w pobliżu kościoła. Pod koniec 1997 roku służbę kościelnika rozpoczął Rudolf Niewiera, a funkcję klucznika Wiktor Paskuda. Po przeszło 10 latach służby, w 2008 roku Rudolf Niewiera przekazał obowiązki pani kościelnik- Adeli Muszalik ur. w 1934, której pomagają ministranci i jednocześnie wnuki: Mateusz, Kamil i Patryk. Pani Adela Muszalik dodatkowo prowadzi śpiew w kościele, gdy nie ma organisty. W kościelnych śpiewach jest dwujęzyczna. To przewodzenie śpiewowi w czasie mszy św. rozpoczęło się, gdy wikarym był ks. Waldemar Klose. Z początku śpiewała razem z Marią Fojcik (1940-2008). Klucznikiem nadal jest pan Wiktor. Przed panią  Adelą śpiew prowadziła Maria Fojcik (1940- 2008) z Fabrycznej.

                                                                                                                           Bruno Stojer

@Multimedia podkład i linki L.Kubiczek 27.06.17

Służba przi Svatim Krzyżu

Mieszkańcy Gródczanek przez wieki chodzili do kościoła do Třebom (dziś Czechy). Gródczanki i Trzeboń  długo miały  jednego pana. Gdy po I wojnie światowej w 1922 roku od południowej strony wioski wytyczono im granicę państwową, wtedy do kościoła musieliby iść od sąsiedniego państwa. Wówczas  Gródczanki przyłączono do parafii Kietrz. Przed II wojną światową w parafialnym domku przy kościółku mieszkała rodzina Koterba (Kostka). Józef Koterba, dziadek Anny Smuda, w zamian za to pełnił rolę opiekuna kościółka. Potem mieszkała tam rodzina Tebel, a po II wojnie przeprowadziła się tam rodzina Leks. Robert Leks senior kosił trawę wokół kościółka, a przyjeżdżał po nią furmanką Ewald Pientka      z Gródczanek. Ten pierwszy miał posprzątane, a ten drugi miał futer dla bydła. Gdy w Kietrzu proboszczem był ks. Pieczka, to dla parafian z Gródczanek odprawiał co drugą niedzielę mszę świętą w św. Krzyżu.  Wtedy kościółek otwierał i zamykał Maks Kaul (1908-1979), mieszkaniec Skowronowa (Lerchenfeld), kolektę zbierał Michał Błachut (1927-1998). Gdy ostatni dróżnik, Maks Kaul zmarł, jego gospodarstwo zostało zburzone, a teren przeznaczono pod parking przy kościółku. Natomiast klucze wręczono synowi Michała, Janowi Błachut (1954 -2004). W 1973 roku Gródczanki weszły w skład parafii Pietrowice Wielkie, zmienił się porządek mszy świętych. Od 4 listopada 1973 roku w każdą niedzielę w kościółku św. Krzyża o godz. 8.30 była odprawiana msza św. dla parafian z Gródczanek. Obecnie niedzielna msza święta odprawiana jest o godz. 11.00, w okresie letnim na zewnątrz i gromadzi wówczas licznych wiernych z całej okolicy. Gdy w latach 1973 -1975 Jan Błachut odbywał służbę wojskową, zastąpił go brat Marian. Gdy po roku i Marian poszedł do wojska, to klucze wręczono na jakiś czas Andrzejowi Pohlman. Potem funkcję klucznika pełnił Anton Krzyżok (1908-1997), mąż Łucji Zebralla. Gdy zmarł Anton to klucze przejął na krótko jego syn Herbert. Gdy ten z Gródczanek przeniósł się do Raciborza to klucznikiem został Ewald Pientka, syn piekarza z Gródczanek. Jego zmiennikiem był cały czas Jan Błachut. W 2004 zmarł kościelnik Jan i schedę po nim przejął jego syn Tomasz, a wnuk Michała. Funkcję kościelnika sprawuje też  Andrzej  Pohlman, którego czasami zastępuje jego syn Łukasz.

Kościółek św. Krzyża co tydzień sprzątała,  stroiła w kwiaty i  przygotowywała extra na odpusty Krescencja Klemens (1901-2003) zwana Tanty Krystyną. Prała                 i prasowała obrusy.  Pani Klemens gotowała też posiłki góralom, w czasie renowacji kościółka w 1966 roku. Gdy jej zabrakło zastąpiła ją Gertruda Gemza. Gdy ta wyjechała do Niemiec, obowiązki przejęła Maria Sikora (1934-2012), której pomagała Zofia Schmidt (1935-2006). Potem  zabrakło chętnych. Od około 1997 roku  do sprzątania kościółka wyznaczane są rodziny z Gródczanek. Ostatnio przed odpustami w większym sprzątaniu pomagają parafianie z Pietrowic.

                                                                                                              Bruno Stojer

 @Multimedia podkład i linki L.Kubiczek 27.06.17